Medya ve Dijital Kültür
Haftanın manşeti tartışmasız belli. Yıllardır konuştuğumuz streaming savaşlarında artık sona geliniyor olabilir. Netflix, Warner Bros'u resmen satın alıyor. Bu cümleyi kurmak bile tuhaf; Harry Potter, Batman, Game of Thrones, Yüzüklerin Efendisi... Hepsi artık Netflix kütüphanesinin bir parçası. Bu, izleme alışkanlıklarımızda devasa bir tekelleşme ve aynı zamanda büyük bir kolaylık demek. Tabii platformlar arası rekabet sadece içerikle olmuyor, teknolojiyle de oluyor. Amazon da boş durmadı ve Prime Video'ya yapay zekalı özet özelliğini getirdi. Hani diziye ara verirsiniz, döndüğünüzde "kim kime ne demişti?" diye hatırlamaya çalışırsınız ya; işte yapay zeka artık o derdi bitiriyor.
Dijital platformlarda sadece tüketici değiliz, aynı zamanda veri kaynağıyız. Malum yıl sonu geldi, her yerimiz "Wrapped" listeleriyle doldu. Spotify 2025 özeti müzikal kimliğimizi yüzümüze vurdu. Dünyada Bad Bunny ve Lady Gaga'nın, Türkiye'de ise rap müziğin yükselen yıldızı BLOK3'ün liderliğini ilan etti. Anılarımızı derleyen Google Fotoğraflar 2025 özeti ise duygusal anlar yaşattı. Müzik demişken, sektörün mutfağında da işler değişiyor. Müzik dünyasında dijital devrim yaşanıyor; yapay zeka besteleri ve dağıtım modelleri sanatçı kavramını sorgulatıyor. Sadece birkaç saniyede profesyonel kalitede şarkılar üreten platformlar müzik endüstrisindeki dengeleri tamamen değiştiriyor. Suno ve Udio gibi yeni nesil platformlar vokal, söz yazımı ve enstrüman uyumunu kusursuz bir şekilde birleştiriyor.
Ancak bu dijital dünyanın karanlık sokakları da var ve bu hafta oraya da ışık tuttuk. 2025'in kelimesi ne seçildi biliyor musunuz? Rage-bait (Öfke yemi). Sırf etkileşim almak için sizi sinirlendirmek üzerine kurulu içerikler... Bir de buna, interneti çöplüğe çeviren Clickbait (Tık tuzağı) eklenince, dijital akıl sağlığımızı korumak zorlaşıyor. Zaten popüler dizi Severance üzerinden kaleme aldığımız teknoloji zihnimizi nasıl ele geçiriyor analizi, tam da bu kopuşu anlatıyor. Bazen de sistemin kendisi bizi engelliyor; neden aynı platformda dünyanın geri kalanından farklı içerikler izlediğimizi, lisans sorunlarını dijital sınırlar dosyasında inceledik.
Yapay Zeka Arenası
Şimdi gelelim gündemin motoruna: Yapay Zeka.
Bu hafta çok özel bir kutlama vardı. Hayatımızı değiştiren ChatGPT üç yaşına bastı! Sadece üç yılda geldiğimiz nokta inanılmaz. Ama OpenAI tarafında işler artık tamamen "duygusal" değil, "ticari". Android uygulamasında reklam izleri görüldü. Yani "bedava yapay zeka" dönemi bitiyor, reklamlı dönem başlıyor. Zaten modellerin enerji maliyeti yüzünden yapay zeka cüzdanları yakıyor başlığını boşuna atmadık. Son dönemde teknoloji dünyasında yaşanan yapay zeka patlaması, son kullanıcıyı beklenmedik bir yerden vurdu. Samsung, SK Hynix ve Micron gibi sektörün dev üreticileri, fabrikalarındaki önceliği kâr marjı çok daha yüksek olan HBM (Yüksek Bant Genişlikli Bellek) üretimine verdi. Rekabet ise kanlı bıçaklı. Amazon, uzun süren sessizliğini bozdu ve Nova 2 devrimi ile "ben bitti demeden bitmez" dedi. AWS re:Invent 2025 etkinliğinde daha hızlı, akıllı ve çok modlu yeni Nova 2 yapay zeka modellerini ve işletmelere özel geliştirilen devrim niteliğindeki Nova servislerini tanıttı. Ama rakipler sadece Amerika'dan değil. Çinli DeepSeek V3 ve Speciale sürümü, kodlama testlerinde batılı rakiplerine şov yaptı. Avrupa'nın gururu Fransız Mistral 3 de sahneye çıktı. Artık tek kutuplu değil, çok kutuplu bir zeka dünyasındayız.
Runway tarafından geliştirilen ve bağımsız testlerde tüm rakiplerini geride bırakarak liderliğe yerleşen yeni yapay zeka modeli Gen-4.5 çağı, video üretiminde gerçekçiliği ve kontrolü en üst seviyeye taşıyor. Bu zeka sadece metin değil, video da üretiyor. Video dünyasında gerçeklik algımızla oynamaya devam ediyorlar. Google ise 2025 arama trendlerini açıkladı; zirve şaşırtmadı, yine yapay zeka. Hem küresel çapta hem de Türkiye'de zirveye yerleşen Gemini, yapay zeka asistanlarının hayatımızın her alanına entegre olduğunu kanıtladı. Türkiye listesinin ikinci sırasında ise toplumsal endişeleri ve gerçeğimizi yansıtan İstanbul Depremi sorgusu yer aldı. Üçüncü sıraya ise yılın en çok konuşulan yerli yapımı Eşref Rüya dizisi yerleşti. Geliştirici dünyasında da büyük hareketlilik var. Anthropic, popüler araç Bun'u bünyesine kattı. Donanım devi Nvidia ise beklenmedik bir hamleyle açık kaynak devrimini başlattı. NeurIPS konferansında otonom sürüş ve dijital güvenlik odaklı, geliştiricilere yönelik yeni nesil açık kaynak yapay zeka modellerini ve araçlarını duyurdu. Yazılımcılar için bir uyarı da yapalım; React ve Next.js için acil güncelleme çağrısı var. React ve Next.js ekosisteminde kritik seviyede bir güvenlik açığı tespit edildi, projelerinizi kontrol edin.
Donanım, Robotlar ve Günlük Hayatımız
Biraz da elimizle tuttuğumuz teknolojilere bakalım. Huawei bu hafta çok ilginç bir ürün çıkardı: Yapay zekalı peluş robot Smart Hanhan. Bu robot yok sattı çünkü insanlarla duygusal bağ kuruyor. Robotlar evimize girince o eski korkular da canlanıyor tabii. "İşimi elimden alacak mı?" sorusu büyürken, vatandaşlık maaşını robotlar mı ödeyecek tartışması alevlendi. İşin hukuki zemini için bilim kurgunun babası Asimov'un üç yasasını tekrar masaya yatırdık.
Günlük kullandığımız cihazlarda da yenilikler var. Android'e Aralık sürprizi geldi, telefonlara 6 yeni özellik eklendi. Özellikle işitme engelliler ve video içerik tüketenler için geliştirilen Duygusal Altyazılar (Expressive Captions) dikkat çekiyor. Bu özellik sayesinde altyazılar artık sadece konuşulan kelimeleri değil, konuşmacının "neşeli" veya "üzgün" gibi duygu durumlarını ve ortamdaki sesleri de ekrana yansıtacak. Tarayıcılarda rekabet kızıştı; Opera'da Google Gemini çağı başladı. Firma, Google'ın en yeni Gemini yapay zeka modellerini Opera One, GX ve Neon'a entegre etti. İş dünyası ise Teams'de üç boyutlu toplantılar ile metaverse'ü ofise taşıyor. Microsoft, Teams platformuna entegre ettiği üç boyutlu ve etkileşimli etkinlik altyapısıyla sanal toplantılarda yeni bir dönem başlattı. Ayrıca App Store 2025'in şampiyonları belli oldu, listeye bakıp yeni favorilerinizi seçebilirsiniz. Yılın iPhone Uygulaması ödülünü, nöroçeşitliliğe sahip bireyler ve planlama tutkunları için hayatı kolaylaştıran görsel planlayıcı Tiimo kazandı. Donanım tarafında ise sosyal medyasız, güvenli akıllı saat XploraOne harika bir alternatif olarak duyuruldu. HMD ve Xplora iş birliğiyle geliştirilen yeni hibrit telefon XploraOne, sosyal medya erişimini kısıtlayarak çocuklara güvenli bir dijital başlangıç sunuyor.
Finans, Hukuk ve Devlet
Teknoloji demek, aynı zamanda para ve hukuk demek. Finans dünyasında yüzler gülüyor mu bilmiyoruz. Değişken bir haber var ama hafta içi; Bitcoin 94 bin doları gördü, Ethereum cephesinde ise kritik Fusaka güncellemesi başarıyla tamamlandı ve kurumsal alımlar hız kazandı. Yerli gururumuz kripto borsası Paribu ise global arenaya adım attı. İş dünyasının zirvesinde ise şaşırtıcı bir barış var. Bulut teknolojisinin iki ezeli rakibi AWS ve Google Cloud, aralarındaki sınırları kaldıran dev bir iş birliği yaptı. Ancak devletler teknoloji şirketlerine karşı sopayı eline aldı. Avrupa Komisyonu, şeffaflık kurallarını ihlal ettiği ve kullanıcıları mavi tik konusunda yanılttığı gerekçesiyle X platformuna 120 milyon Euro ceza kesti, veri gizliliği için WhatsApp'a soruşturma başlattı. Ve AB'den yeni bir dijital manifesto geldi; yapay zeka kullanımı artık bir tercih değil, stratejik zorunluluk. Yeni çerçeve, "Yapay Zeka Yetkinliği" başlığı altında 500'den fazla yeni kriter getiriyor. Artık dijital olarak yetkin sayılmak için bilgisayar kullanmak yetmeyecek; bireylerden ChatGPT veya Midjourney gibi üretken yapay zeka araçlarını yönetmeleri, algoritmaların nasıl çalıştığını kavramaları ve bu sistemlerin olası hatalarına karşı eleştirel bir kalkan geliştirmeleri beklenecek.
Uzak Doğu'da ise Japonya etik frenine bastı ve genetiği değiştirilmiş bebekleri yasakladı. Hükümet, genetiği değiştirilmiş döllenmiş insan yumurtalarının bir insan veya hayvan rahmine yerleştirilmesini yasaklayan ve cezai yaptırımlar öngören öneriyi onayladı. Jeopolitik sahnede ise Ukrayna'dan dijital egemenlik hamlesi geldi. Ukrayna hükümeti, ulusal güvenliği ve kültürel mirası korumak amacıyla Google teknolojilerini temel alan yerli bir yapay zekâ modeli geliştirmek için stratejik bir adım attı. Savaş artık siber uzayda da sürüyor. Tabii bu altyapılar bazen çökebiliyor, Cloudflare kesintisi bu hafta kısa süreliğine de olsa interneti durdurdu.
Çocuklarımızı da unutmadık. Dijital dünya onlar için tehlikeli olabilir, bu konuda devlet de devrede. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Uraloğlu, çocukları dijital ortamın zararlarından korumak için sosyal medya kullanımına yaş sınırı getireceklerini duyurdu. Bakanlığın bu hamlesi, çocukların dijital güvenliğini sağlamak isteyen ebeveynlerin elini bir hayli güçlendirecek.
İnsan Hikayeleri ve Uzay
Bülteni bitirmeden önce ilham veren insan hikayelerine ve başımızı döndüren uzaya değinelim. Apple’ın hep gölgede kalan dahisi Steve Wozniak üzerine harika bir portre hazırladık. Bir diğer gurur kaynağımız ise akademi dünyasından; Berlin Teknik Üniversitesi'ne Türk rektör atandı. Almanya'nın köklü eğitim kurumlarından Berlin Teknik Üniversitesi'nin (TU Berlin) rektörlük seçimini, büyük bir oy farkıyla Türk bilim insanı Prof. Dr. Fatma Deniz kazandı. Ve haftanın sürprizi: Futbol efsanesi Ronaldo, Perplexity AI yatırımıyla teknoloji dünyasına hızlı bir giriş yaptı. Son olarak gözlerimizi gökyüzüne çevirelim. Bilim insanları bir asteroidde yaşamın tatlı izine, yani şeker moleküllerine rastladı. NASA'nın OSIRIS-REx göreviyle Dünya'ya getirilen asteroid örneklerinde, yaşamın yapıtaşı olan şekerler ve şaşırtıcı bir "uzay sakızı" maddesi tespit edildi. "Hepimiz yıldız tozuyuz" lafı galiba doğru çıkıyor. Ayrıca galaksimizin milyarlarca yıl önceki halini yansıtan kadim ikizi Alaknanda hintli astronomlar tarafında keşfedildi. Evrenin henüz "bebeklik" dönemi sayılabilecek 12 milyar yıl öncesine uzanan bu keşif, galaksilerin evrimine dair bildiğimiz teorileri kökünden sarsacak nitelikte verilere sahip.
Bu haftalık bu kadar!
Bizi sosyal medya hesaplarımızdan takip ederek bu yolculukta bize güç verebilirsiniz. Bizi takip etmeyi unutmayın, çünkü biz analog insanlara dijital masallar anlatmaya devam ediyoruz.
Bir sonraki haftalık bültende görüşmek üzere!
