Aslında yapay zekâ, karmaşık gibi görünse de oldukça anlaşılır bir mantıkla çalışıyor. Biz de herkesin rahatlıkla anlayabileceği şekilde bu sistemin nasıl öğrendiğini ve nasıl karar verdiğini, en basit ve anlaşılır hâliyle anlatmaya çalıştık.
Yapay zekâ fikrinin temelleri 1940'lı ve 1950'li yıllara kadar uzanıyor. Bilgisayar biliminin öncülerinden Alan Turing'in "Makineler düşünebilir mi?" sorusuyla başlayan tartışmalar, modern yapay zekânın kapısını araladı. 1956'da düzenlenen ünlü Dartmouth Konferansı ise "Artificial Intelligence" terimini bilim dünyasına kazandırdı ve yapay zekâ resmen bir araştırma alanına dönüştü. O dönemlerde fikir olarak ilgi görse de, güçlü donanım ve yeterli veri olmadığı için gelişim sınırlı kaldı. Bugün kullandığımız derin öğrenme modellerinin yükselişi ise özellikle 2010'lu yıllarda, büyük veri setlerinin ve güçlü grafik işlemcilerin yaygınlaşmasıyla mümkün oldu.
Yapay zekânın merkezinde veri bulunuyor. Fotoğraflar, yazılar, videolar, ses kayıtları gibi devasa miktarda bilgi, bir bilgisayara tıpkı bir öğrencinin defalarca soru çözmesi gibi öğretiliyor. Bilgisayar bu verileri tekrar tekrar inceleyerek örüntüleri, benzerlikleri ve ilişkileri tanımayı öğreniyor. Yani ona bir kedi fotoğrafı gösterildiğinde "bu bir kedi" demesini sağlayan şey sihir değil; binlerce benzer görüntüdeki ortak özellikleri fark etmiş olması.
Bu öğrenme süreci yapay sinir ağları ile gerçekleşiyor. İnsan beynindeki nöronlardan esinlenen bu yapı, çok sayıda katmandan oluşuyor. Her nöron gelen bilgiyi işler, bir sonrakine aktarır. Yapay zekâ bir tahmin yaptığında —örneğin bir fotoğrafta "köpek" dese ama doğru cevap "kedi" ise— sistem bu hatanın büyüklüğünü matematiksel olarak hesaplar. Ardından içindeki bağlantıları biraz değiştirir. Bu döngü yüz binlerce kez tekrarlandığında model, hatalardan öğrenerek giderek daha doğru sonuçlar vermeyi başarır.
ChatGPT gibi dil modelleri ise özellikle metin anlamak ve yeni cümleler üretmek için eğitilir. Trilyonlarca kelimeyi analiz ederek kelimeler arasındaki ilişkileri, bağlamları, ifade biçimlerini ve hatta konuşma tarzlarını öğrenir. Bu sayede soru sorduğunuzda sadece kelimelere değil; cümlenin tonuna, anlamına ve amacına göre doğal bir yanıt verebilir.
